News Portal

  • कृषिमा आत्मनिर्भर हुन र कृषिको दिगो विकास गर्न  जरुरी

    हिमाली संचार संवाददाता
    २९२ पटक
    जेष्ठ ५, २०७७

    काठमाडौं – लकडाउन सुरु हुनुभन्दा एक हप्ताअगाडि ५ लाख युवा नेपाल भित्रिए । देश फर्किएका युवालाई कृषि क्षेत्रमा संलग्न गराउने यत्तिको राम्रो अवसर सायदै मिल्न सक्छ । कोरोना संकटले प्राकृतिक स्रोतसाधनको संरक्षण गर्न, कृषिमा आत्मनिर्भर हुन र कृषिको दिगो विकास गर्न कति जरुरी छ भन्ने प्रस्ट्याइदिएको छ ।

     

    यस क्रममा माटाको महत्त्वलाई कदापि बिर्सनु हुन्न । कृषि विकासका लागि माटो एकदमै महत्त्वपूर्ण प्राकृतिक स्रोत हो । माटाको उचित संरक्षण, उर्वरता र उत्पादकत्वले कृषिको दिगो विकासमा ठूलो भूमिका खेल्न सक्छ ।

    माटाको गुणस्तर र उत्पादकत्व निर्धारण गर्न प्रांगारिक पदार्थको महत्त्वपूर्ण भूमिका हन्छ । औसतमा नेपालको कृषिजन्य माटोमा प्रांगारिक पदार्थको मात्रा १ प्रतिशत छ, जुन अत्यन्त कम हो । नेपालको दीर्घकालीन बीसवर्षे कृषि विकास रणनीतिले सन् २०३५ सम्म माटोमा प्रांगारिक पदार्थको मात्रा ४ प्रतिशत पुर्‍याउने लक्ष्य लिएको छ । कम्तीमा ४ प्रतिशत प्रांगारिक पदार्थ भएको माटोले मात्र कृषि उत्पादन र उत्पादकत्व वृद्धिमा सघाउँछ ।

     

    कृषि, जलवायु परिवर्तन र प्रांगारिक पदार्थ प्रांगारिक पदार्थ बोटबिरुवाका अवशेष, सूक्ष्म जीवाणु र ह्युमस आदिले बनेको हुन्छ । माटाका भौतिक, रासायनिक र जैविक गुणको सुनिश्चितता अनि बोटबिरुवाको समष्टिगत विकासमा प्रांगारिक पदार्थको ठूलो भूमिका हुन्छ । प्रांगारिक पदार्थले माटोलाई मलिलो र फरफराउँदो बनाउँछ । नाइट्रोजन, फस्फोरस र पोटास बोटबिरुवालाई सजिलै उपलब्ध गराउन मद्दत गर्छ ।

    कृषिमा जलवायु परिवर्तनले पारेका प्रत्यक्ष असरमध्ये पानीको अभाव प्रमुख हो । पानी अभावले गर्दा माटो सुक्खा र कडा हुनुका साथै उत्पादकत्व पनि ह्रास हुँदै गइरहेको छ । पानी सोस्ने र प्रतिधारण गर्ने क्षमता पनि प्रांगारिक पदार्थमा निर्भर गर्छ । प्रांगारिक पदार्थ राम्रो भएको माटाको पानी प्रतिधारण गर्ने क्षमता निकै बढी हुन्छ । साथै माटाले जैविक कार्बनको ठूलो अंश भण्डार गर्न सक्ने क्षमता राख्छ । कृषि मात्र यस्तो क्षेत्र हो, जसमार्फत माटो व्यवस्थापनका अभ्यासहरूले हरितगृह ग्यास उत्सर्जनमा कमी ल्याउन र जैविक कार्बन व्यवस्थापनमा पनि सघाउँछन् ।

     

    माटामा प्रांगारिक पदार्थ कसरी बढाउने ?

    चितवनको प्रांगारिक कृषि क्षेत्रमा उदाहरणीय काम गरेका कृषक चन्द्रप्रसाद अधिकारीका अनुसार, स्थानीय स्तरमा आफ्नै खेतबारीमा उपलब्ध स्रोतसाधनबाट र दिगो माटो व्यवस्थापनका अभ्यासहरू अवलम्बन गरेर माटोमा प्रांगारिक पदार्थको मात्रा र माटोको पानी प्रतिधारण गर्ने क्षमता बढाउन सकिन्छ ।

    कृषिको व्यवसायीकरण गर्ने क्रममा जस्ता पद्धति र अभ्यासलाई प्रवर्द्धन गरिरहेका छौं, त्यसले हाम्रो माटो बिगारिरहेको छ । तराईमा प्राय: गुइँठा बाल्ने प्रचलन छ, जसले गर्दा गोठेमल खेतबारीसम्म पुग्नै पाउँदैन । एउटै बाली धेरै क्षेत्रफलमा लगाउने, खाद्यतत्त्व बालीले जुन रूपमा लिन्छ त्यही रूपमा माटोलाई उपलब्ध नगराउने, रासायनिक मल मात्र हाल्ने, रासायनिक मल र प्रांगारिक मलको सन्तुलित प्रयोग नगर्ने जस्ता कारणले गर्दा माटो सुक्खा, अम्लीय र प्रांगारिक पदार्थविहीन हुँदै गएको छ ।

     

    यसका लागि कृषि तथा पशुपक्षी विकास मन्त्रालय, कृषि विभाग, नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद्, प्रदेश र स्थानीय सरकारका साथै सरोकारवालाहरूबीच सहकार्य आवश्यक छ । माटामा प्रांगारिक पदार्थको मात्रा बढाउन निम्न कुराहरू अवलम्बन गर्न सकिन्छ :

    (क) एकीकृत कृषि पद्धति अवलम्बन गर्नुपर्छ । दिगो माटो व्यवस्थापनका कार्यक्रमहरूलाई राष्ट्रिय अभियानका रूपमा अघि बढाउनुपर्छ । विगतमा विभिन्न जिल्लामा कार्यान्वयन भएका दिगो माटो व्यवस्थापनको कार्यक्रमसम्बन्धी सिकाइ र राम्रा अभ्यासलाई देशव्यापी बनाउनुपर्छ । घरघरमा गोठेमल, कम्पोस्ट मल बनाउनुका साथै पशुमूत्र संकलन र प्रयोगमा जोड दिनुपर्छ । दीर्घकालीन रूपमा प्रांगारिक पदार्थ बढाउने कृषि पद्धतिहरू (जस्तै- बाली चक्र, अन्तरबाली, कोसेबाली, बालीको जमिनमुनिको भागलाई माटो मिलाउने, छाता बाली) लाई प्रवर्द्धन गर्नुपर्छ ।

    (ख) माटो जाँचलाई संस्थागत गर्दै लग्नुपर्छ । माटो जाँचका आधारमा प्राविधिकले सिफारिस गरेको रासायनिक र प्रांगारिक मलको मात्रा मिलाएर हाल्नुपर्छ । स्थानीय स्तरमा माटो जाँचलाई सजिलो र सुलभ पहुँच हुने व्यवस्था मिलाउनुपर्छ । माटाको स्वास्थ्य जाँच गरेको प्रमाणपत्रका आधारमा कृषकहरूलाई आवश्यक अनुदान दिने व्यवस्था गर्न सकियो भने यसलाई देशभर प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ ।

    (ग) प्रांगारिक पदार्थको मात्रा कम भयो भने माटाको गुणस्तर र उत्पादकत्व कसरी घट्छ भन्ने कुराको यथेष्ट जानकारी हाम्रा कृषकहरूलाई दिनुका साथै माटो जाँच र यससम्बन्धी ज्ञानसेवालाई सँगसँगै लग्नुपर्छ ।

    आगामी दिनमा कृषि प्रसारका लागि प्रभावकारी र समावेशी मोडलहरूको परीक्षण र कार्यान्वयनमा जोड दिनुपर्छ ।

    (घ) कृषि अनुसन्धानमा माटाको उत्पादकत्व र प्रांगारिक पदार्थ वृद्धि गर्ने खालका प्रविधिहरूको अनुसन्धानलाई पनि प्राथमिकता दिनुपर्छ । दीर्घकालीन बीसवर्षे कृषि विकास रणनीतिले लिएको रोडम्यापअनुसार नीति, अनुसन्धान र प्रसारको तारतम्य मिल्न जरुरी हुन्छ । सकेसम्म अनुसन्धानहरू कृषकस्तरमा कृषकसँगै मिलेर गर्न सकिने हुनुपर्छ । अनुसन्धानबाट प्राप्त नतिजाहरूलाई सरल र स्थानीय शैलीमा कृषकहरूमाझ पुर्‍याउनुपर्छ ।

    (ङ) हाम्रा शैक्षिक प्रणाली र तालिमहरू समयसापेक्ष हुनुपर्छ । विश्वविद्यालयहरूको पाठ्यक्रममा, कृृषि प्राविधिकहरूको तालिममा माटाको गुणस्तर र प्रांगारिक पदार्थका विषयवस्तुलाई समावेश तथा अद्यावधिक गर्दै लग्नुपर्छ ।

    (च) देशको संघीय संरचनाले स्थानीय स्तरमा कृषि क्षेत्रमा विकासका धेरै सम्भावना कार्यान्वयन गर्न सकिने देखिन्छ । कृषि विकासका अन्य कार्यक्रमसँगै माटाको प्रांगारिक पदार्थ सुधारको कार्यक्रमलाई स्थानीय सरकारको नीति, नियम र कार्यक्रमहरूमा प्राथमिकता दिनुपर्छ । कुनै एउटा गाउँपालिकालाई मोडल बनाएर बिस्तारै सबैतिर असल अभ्यास पुर्‍याउनुपर्छ ।

    यसो गर्न सकियो भने धेरैभन्दा धेरै कृषक लाभान्वित हुन सक्छन् ।

     

     

    प्रतिकृया दिनुहोस्

    रंगेलीका आगलागि पिडितलाई मिनिल्याण्ड बोर्डिङ स्कुलद्वारा आर्थिक सहयोग

    चैत्र-१५,बिहीबार/मोरङ – मोरङको रंगेली-३ स्थित वावुसाहेव टोलमा गत चैत्र-३ गते भएको भीषण आगलागि पिडित परिवारलाई...

    मौसम पूर्वानुमानः आय यी प्रदेशहरुमा चट्याङ सहित बर्षाको सम्भावना

    चैत्र-१५, बिहिबार/काठमाडौं – नेपालमा पश्चिमी वायु तथा स्थानीय वायुको प्रभाव रहेको मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले जनाएको...

    आज चैत्र-१५ बिहिबारको राशिफल हेरेर तपाईको शुभ दिनको सुरुवात गर्नुस्

    श्री शाके १९४५ विस २०८० चैत्र १५ गते बिहिबार इश्वी सन् २०२४ मार्च २८ तारीख...

    रवि लामिछानेको टिप्पणी गर्दा स्पष्टीकरण सोधिएपछि रमेश खरेलले त्यागे रास्वपा

    काठमाडौँ। नेपाल प्रहरीका पूर्व प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डिआइजी) रमेश खरेलले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) सँगको...

    संसदीय समितिमा पनि काँग्रेसले माग्यो गृहमन्त्री लामिछानेको राजीनामा

    काठमाडौं। नेपाली काँग्रेसका सांसद दिलेन्द्रप्रसाद बडूले सहकारी प्रकरणलाई निष्पक्ष रुपमा छानविन गर्न गृहमन्त्री रवि लामिछानेले...

    फेसबुक

     

    अध्यक्ष : हरि बहादुर बानियाँ

    प्रधान सम्पादक : संजीव कुमार राई

    कार्यकारी सम्पादक : कमल सिंह

    सम्पादक : सुजन कँडेल

    साहित्य प्रमुख : दिपक आचार्य ‘जलन’

    विशेष प्रतिनिधि/संवाददाता :
    १) नवराज राई (संखुवासभा)
    २) रबिन्द्र बराल (मोरङ)
    ३) राम प्रसाद ढुंगेल (युएई)
    ४) युवराज राई (हेटौंडा)
    ५) अमृता राई (इलाम)

    बिज्ञापनका लागि :
    कार्यालय : नयाँ बानेश्वर -१०, काठमाण्डौं, नेपाल।

    सम्पर्क नम्बर : 9862181818

    ईमेल : [email protected]

    दर्ता न. : ३१४७ (सूचना विभाग)

    पुरा टीम

    Copyright © 2016-2024 HimaliSanchar | Powered By EasySoftnepal