होली हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको प्रमुख चाड हो, जुन हर्षोल्लास, प्रेम, र सामाजिक एकताको प्रतीक मानिन्छ। फागुन महिनाको पूर्णिमाका दिन मनाइने यो पर्व भारत, नेपाल, र अन्य हिन्दू बाहुल्य देशहरूमा विशेष उत्साहका साथ मनाइन्छ। यो पर्व वसन्त ऋतुको आगमनसँग सम्बन्धित मात्र नभई धार्मिक, सांस्कृतिक, र सामाजिक दृष्टिकोणले पनि महत्वपूर्ण छ।
होली पर्वको उत्पत्तिबारे विभिन्न धार्मिक कथाहरू पाइन्छन्, तर सबैभन्दा चर्चित कथा भक्त प्रह्लाद र हिरण्यकश्यपसँग सम्बन्धित छ।
प्राचीन समयमा हिरण्यकश्यप नामका एक असुर राजा थिए, जसले कठोर तपस्या गरी ब्रह्माबाट वरदान प्राप्त गरेका थिए। उनले आफ्नै पुत्र प्रह्लादलाई भगवान् विष्णुको भक्ति गर्न निषेध गरे, तर प्रह्लादले पिताको आदेश नमानी निरन्तर भगवान् विष्णुको आराधना गरे। यसै कारण हिरण्यकश्यप क्रुद्ध भए र विभिन्न तरिकाले प्रह्लादलाई मार्ने प्रयास गरे, तर प्रत्येक पटक विष्णुको कृपाले उनी बच्थे।
हिरण्यकश्यपको बहिनी होलिका सँग एक यस्तो चोली (कपडा) थियो, जसले उनलाई आगोमा नजल्ने वरदान दिएको थियो। हिरण्यकश्यपले होलिकालाई आदेश दिए कि उनले प्रह्लादलाई काखमा लिएर आगोमा बस्नुपर्छ, ताकि प्रह्लाद जलून् र उनी जोगिउन्। तर, भगवान् विष्णुको कृपाले प्रह्लादलाई केही भएन, उल्टै होलिका नै आगोमा जलेर भस्म भइन्। यही घटनालाई प्रतीक मान्दै प्रत्येक वर्ष होलिका दहन गरिन्छ, जसले अधर्म र पापको नाश तथा सत्यको विजयको सन्देश दिन्छ।
होली पर्व केवल धार्मिक मात्र नभई सामाजिक तथा सांस्कृतिक रूपमा पनि अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण छ।
होली पर्वले समाजमा आपसी प्रेम र एकताको भावना अभिवृद्धि गर्छ। यस अवसरमा पुराना गुनासाहरू भुलेर एकअर्कालाई माफी दिइन्छ र नयाँ सम्बन्ध स्थापना गरिन्छ। परिवार, साथीभाइ, छिमेकीहरू मिलेर रंग, अबिर, र पानी खेल्दै रमाइलो गर्छन्।
होली वसन्त ऋतुको आगमनसँग सम्बन्धित छ। यस समय हावापानी परिवर्तन हुन्छ, जसले विभिन्न रोगहरू फैलिन सक्ने सम्भावना रहन्छ। होलीमा प्रयोग गरिने प्राकृतिक रंगहरूले छालामा सकारात्मक प्रभाव पार्ने विश्वास गरिन्छ।
विभिन्न स्थानमा सांस्कृतिक कार्यक्रम, लोक गीत, नृत्य, तथा परम्परागत खेलहरू खेलिन्छन्। विशेषगरी नेपाल र भारतका ग्रामीण क्षेत्रहरूमा होलीका परम्परागत गीतहरू गाएर रमाइलो गरिन्छ।
होली पर्व दुई दिनसम्म मनाइन्छ, जसमा पहिलो दिन होलिका दहन गरिन्छ र दोस्रो दिन रंगको खेल (धुलेटी) मनाइन्छ।
फागुन पूर्णिमाको रातमा दाउराको थुप्रो बनाएर आगो लगाइन्छ। यसलाई होलिका दहन भनिन्छ। यस अवसरमा मानिसहरू भेला भई अग्निदेवको पूजा गर्छन्। होलिका दहनलाई नकारात्मकताको अन्त्यको प्रतीक मानिन्छ। यस परम्पराले असत्य, अहंकार, र अन्यायको नाश हुने र सत्यको जीत हुने सन्देश दिन्छ।
होली पर्वको दोस्रो दिन धुलेटी (रंग खेल्ने दिन) भनेर चिनिन्छ। बिहानैदेखि मानिसहरू विभिन्न प्रकारका रंग, अबिर, र पानी खेल्दै रमाइलो गर्छन्। परिवार, साथीभाइ, छिमेकीहरू एकअर्कालाई रंग लगाएर शुभकामना आदान-प्रदान गर्छन्। विभिन्न परिकार जस्तै गुँजिया, मिठाइ, भाङको लस्सी, तथा अन्य परम्परागत परिकारहरू खाइन्छ।
होली विभिन्न उज्याला र चम्किला रंगहरूसँग खेली मनाइन्छ, जसले जीवनमा खुशीयाली र उमङ्ग ल्याउने विश्वास गरिन्छ। होली केवल हिन्दू धर्मसँग सम्बन्धित नभई, यो सामाजिक मेलमिलापको पर्व पनि हो। नेपाल, भारत, बंगलादेश, पाकिस्तान, अमेरिका, बेलायत लगायत अन्य देशहरूमा पनि होली मनाइन्छ।
होली केवल एउटा पर्व मात्र नभई, यसले धार्मिक, सांस्कृतिक, र सामाजिक महत्व बोकेको छ। यो पर्व असत्यमाथि सत्यको विजयको प्रतीक हो। होलीले मानिसहरूलाई नजिक ल्याउने, वैमनस्यता मेट्ने, तथा जीवनमा उल्लास भर्ने काम गर्छ।
यसरी, होली पर्वलाई असल कर्म, प्रेम, सद्भाव, र रमाइलोको महोत्सवका रूपमा हर्षोल्लासका साथ मनाइन्छ।
