मुखमा बारम्बार घाउ आउनु एउटा सामान्य समस्या भए पनि यो कहिलेकाहीं असह्य हुने गरी दुखाइयुक्त हुन सक्छ। बोल्न, खान, वा पिउन गाह्रो बनाउने यी घाउ विभिन्न कारणले आउन सक्छन्। केही अवस्थामा, यो सामान्य समस्या मात्र हुन्छ भने, कहिलेकाहीं गम्भीर रोगको संकेत पनि हुन सक्छ। यस लेखमा, मुखमा घाउ आउनुको मुख्य कारण, लक्षण, घरेलु उपचार, र डाक्टरी सल्लाह कहिले लिनुपर्ने बारे विस्तृत जानकारी प्रस्तुत गरिएको छ।
मुखमा घाउ आउनुका धेरै कारण हुन सक्छन्। केही मानिसहरूलाई कहिलेकाहीं मात्र देखिन्छ भने, अरूलाई बारम्बार यो समस्या हुन सक्छ। यहाँ प्रमुख कारणहरू उल्लेख गरिएका छन्:
१. पोषणको कमी
भिटामिन B12, फलाम (iron), र फोलिक एसिडको कमीले मुखमा घाउ आउने सम्भावना बढाउँछ। यी पोषक तत्वहरूको कमीले शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कम गराउँछ, जसले गर्दा घाउ बन्न सक्छ।
२. मानसिक तनाव र थकान
तनावले शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक प्रणालीलाई कमजोर बनाउँछ, जसले गर्दा शरीरमा विभिन्न समस्याहरू देखापर्न सक्छन्। धेरै मानिसहरूमा मानसिक तनाव हुँदा मुखमा घाउ आउने समस्या देखिन्छ।
३. एलर्जी वा संवेदनशीलता
कतिपय मानिसहरूलाई केही प्रकारका खानाबाट एलर्जी हुन्छ। जस्तै, धेरै अम्लीय (acidic) खाना—जस्तै कागती, टमाटर, अनार, पाइनएप्पल आदि—खाँदा मुखमा घाउ आउन सक्छ।
४. मौखिक संक्रमण (Bacterial वा Viral Infection)
कहिलेकाहीं मुखमा भएको घाउ ब्याक्टेरिया वा भाइरसका कारण हुन सक्छ। यदि तपाईंलाई बारम्बार यस्तो समस्या देखिन्छ भने, यो मौखिक संक्रमणको संकेत हुन सक्छ।
५. हार्मोनल परिवर्तन
विशेष गरी महिलाहरूलाई महिनावारीको समयमा हार्मोनल परिवर्तनका कारण मुखमा घाउ आउने समस्या देखिन्छ।
६. धेरै मसालेदार वा अम्लीय खाना सेवन
धेरै मसालेदार, तिखो वा अम्लीय खाना खाँदा मुखको कोमल छालामा असर पर्न सक्छ, जसले गर्दा घाउ बन्न सक्छ।
७. मुखको सरसफाइको कमी वा चोट लाग्नु
कहिलेकाहीं कडा ब्रस प्रयोग गर्दा वा मुखभित्र गल्तीले टोकिएमा घाउ आउन सक्छ। मुखको राम्रो सफाइ नगरेमा पनि ब्याक्टेरिया जम्मा भई संक्रमण हुन सक्छ।
मुखमा घाउका लक्षणहरू
- मुखमा घाउ आउने विभिन्न प्रकारका लक्षणहरू हुन सक्छन्, जस्तै:
- सेतो वा पहेँलो रंगको सानो वा ठूलो घाउ
- घाउको वरिपरि रातो र सुन्निएको भाग
- खान वा बोल्न गाह्रो हुने
- केही खानाले जलन वा पीडा महसुस गराउने
मुखको घाउ निको पार्ने घरेलु उपायहरू
यदि मुखमा घाउ आएको छ भने, निम्न उपायहरू अपनाएर समस्या कम गर्न सकिन्छ:
१. पौष्टिक आहार सेवन गर्नुहोस्
भिटामिन B12, फलाम, र फोलिक एसिडयुक्त खाना—जस्तै हरियो सागसब्जी, गाजर, चुकन्दर, दूध, मासु, अण्डा आदि—खानुपर्छ।
२. धेरै पानी पिउनुहोस्
शरीरमा पर्याप्त पानी नभएमा पनि घाउ आउने सम्भावना हुन्छ, त्यसैले दिनभर ८–१० गिलास पानी पिउने बानी बसाल्नुहोस्।
३. बेसार र मह प्रयोग गर्नुहोस्
बेसारमा एन्टिसेप्टिक गुण हुन्छ, जसले घाउ छिटो निको पार्न मद्दत गर्छ। मह पनि प्राकृतिक उपचारको रूपमा प्रभावकारी हुन्छ।
४. नुनपानीले कुल्ला गर्नुहोस्
नुनपानी एन्टिसेप्टिकको काम गर्छ। यदि मुखमा घाउ आएको छ भने, मनतातो पानीमा नुन हालेर कुल्ला गर्दा राहत मिल्छ।
५. धेरै मसालेदार वा अम्लीय खाना नखानुहोस्
यदि तपाईंलाई बारम्बार घाउ आउने समस्या छ भने, धेरै मसालेदार, तिखो वा अम्लीय खाना खानु हुँदैन।
६. मुखको सरसफाइमा ध्यान दिनुहोस्
दाँत माझ्दा धेरै कडा ब्रस नगर्नुहोस्। सफा र नरम ब्रसको प्रयोग गर्नुहोस्।
७. तनाव कम गर्नुहोस्
तनाव कम गर्न योग, ध्यान, वा हल्का व्यायाम गर्न सकिन्छ।
डाक्टर कहिले भेट्ने?
मुखमा आएको सामान्य घाउ केही दिनमा आफैं ठीक हुन्छ। तर, निम्न अवस्थामा डाक्टरको सल्लाह लिनु आवश्यक छ:
- घाउ दुई हप्ताभन्दा बढी रहन्छ।
- घाउ धेरै ठूलो, गहिरो, वा असह्य पीडादायक छ।
- बारम्बार यस्तै समस्या दोहोरिरहन्छ।
- शरीरको अन्य भागमा पनि यस्तै घाउ आउन थालेको छ।
मुखमा घाउ आउनु सामान्य समस्या भए पनि यसले दैनिक जीवनमा असहजता ल्याउँछ। यदि तपाईंलाई बारम्बार यस्तो समस्या आइरहेको छ भने, सही खानपान, जीवनशैली सुधार, र घरेलु उपचारहरू अपनाउनुहोस्। साथै, यदि समस्या धेरै गम्भीर देखिन्छ भने, तुरुन्तै डाक्टरको सल्लाह लिनुहोस्।
