एजेन्सी। मनिषा रुपेता पाकिस्तानमा डिएसपी पदमा नियुक्त हुने पहिलो हिन्दू महिला हुन्। सिन्ध निजामति सेवा परीक्षा उत्तीर्ण गरी तालिम लिएर उनले यो उपलब्धि हासिल गरेकी हुन्।

मनिषा सिन्ध जिल्लाको एक पिछडिएको र सानो जिल्ला जाकुबाबादकी हुन्। उनले प्राथमिक र माध्यमिक शिक्षा यहीँबाट गरिन्। उनका बुबा जाकुबाबादका व्यापारी थिए। मनिषा १३ वर्षकी हुँदा उनको निधन भएको थियो।

मनिषाकी आमाले पाँच सन्तान एक्लै हुर्काएकी छिन्। उनी बालबालिकाको राम्रो भविष्यका लागि कराँची आइन्। मनिषाले आफ्नो संघर्षका दिनहरू सम्झँदै जाकुबावादमा छोरीहरूलाई पढाउने वातावरण नभएको बताइन्।

यदि छोरी शिक्षामा रुचि राख्थे भने उनीहरुलाई चिकित्सा अध्ययन मात्र गर्न योग्य मानिन्थ्यो। मनिषाका तीन दिदीहरू एमबीबीएस डाक्टर हुन् भने उनका एक मात्र र कान्छो भाइ मेडिकल म्यानेजमेन्ट पढिरहेका छन्।

मनिषाले पनि डाक्टर बन्ने प्रयास गरेकी थिइन्, तर एक नम्बर कम भएकाले एमबीबीएसमा भर्ना पाइनन्। यसपछि उनले शारीरिक थेरापीको डाक्टरको डिग्री लिइन्।

यसै क्रममा उनले कसैलाई जानकारी नदिई सिन्ध लोकसेवा आयोगको परीक्षाको तयारी पनि गरिरहेकी छिन्। उनले यो परीक्षा उत्तीर्ण मात्र गरेकी थिइनन्, ४३८ सफल आवेदकहरू मध्ये १६औँ स्थानमा पनि थिइन्।

पाकिस्तानमा सामान्यतया महिलाहरू प्रहरी चौकी र अदालतमा जान पाउँदैनन्। यी ठाउँहरू महिलाका लागि उपयुक्त ठानिँदैनन्, त्यसैले यहाँ आवश्यक पर्दा महिलाहरू पनि पुरुषसँगै आउँछन्। यस्तो परिवेशमा मनिषाले प्रहरीमा भर्ना हुने निर्णय कसरी गरिन् ?

यसबारे सोध्दा उनले असल परिवारका छोरीहरू प्रहरी चौकी नजाने धारणालाई परिवर्तन गर्न चाहेको बताईन। उनले भनिन्, “महिलाका लागि कुन पेशा हो भन्ने कुरामा हामीसँग स्पष्ट धारणा छ। तर प्रहरी पेशाले मलाई सधैं आकर्षित र प्रेरणा दिएको छ। मलाई लाग्छ कि यो पेशाले महिलाको स्थितिलाई सशक्त बनाउँछ।”

प्रहरी पेशालाई महिलासँग जोड्ने प्रयास गर्नु आफ्नो मुख्य उद्देश्य रहेको पनि उनले बताईन। मनिषाले भनिन्, “मलाई लाग्छ कि धेरैजसो पीडित महिला छन्, त्यसैले उनीहरुको सुरक्षाका लागि पनि महिला नै हुनुपर्छ। यही प्रेरणाले म सधैं प्रहरी बलको हिस्सा बन्न चाहन्छु।”

स्वतन्त्र रूपमा डीएसपीको जिम्मेवारी सम्हाल्नुअघि मनिषाले कराँचीको सबैभन्दा अप्ठ्यारो क्षेत्र लियारीमा तालिम लिएकी थिइन्। मनिषा यस क्षेत्रमा प्रहरी अधिकृत बन्ने पहिलो महिला हुन्।

उनले एएसपी आतिफ अमिरको रेखदेखमा तालिम लिएकी हुन्। महिला प्रहरीको संख्या बढ्दा प्रहरी विभागको छवि बदल्न मद्दत पुग्ने अमिरको विश्वास छ। उनले भने, “यसले प्रहरीको मानवविरोधी छवि मेटाउने अवसर दिनेछ। मनिषा जस्ता प्रहरी कर्मचारीले समाजमा प्रहरीको राम्रो छवि निर्माण गर्न मद्दत गर्नेछन्।”

“अपराधको प्रत्यक्षदर्शी महिला भएमा उनी साक्षीको रूपमा उपस्थित हुन हिचकिचाउँछिन्,” अमिर भन्छन्। ‘उनी कानुनी प्रक्रियाको हिस्सा बन्न चाहँदैनन्, किनकि उनले प्रहरी अधिकारीहरूबाट बारम्बार सोधपुछको सामना गर्नुपर्नेछ। महिला प्रहरी बढी भए अवस्था फेरिन सक्छ।’

मनिषाले यो काममा लामो समय टिक्न नसक्ने उनको समुदायमा विश्वास रहेको पनि बताइन्। यसबारे मनिषाले भनिन्, ‘मेरो सफलतामा मानिसहरु निकै खुसी भएका थिए। हाम्रो समुदायमा पनि खुशी थियो। सिंगो देशले मेरो तारिफ गर्यो। सबैबाट प्रशंसा सुनें तर अचम्मको कुरा भयो। मेरा नजिकका आफन्तले म छोटो समयमा काम परिवर्तन गर्छु भन्ने विश्वास गर्छन्।”

ती मानिसहरूको यो धारणाको बाबजुद मनिषाले आफ्ना आफन्तहरूको व्यवहार बुझ्न खोज्छिन्। उनले भनिन्, “पितृसत्तात्मक समाजमा यी काम पुरुषले मात्र गर्न सक्छन् भन्ने लाग्छ, यो सोच्ने दृष्टिकोण हुन सक्छ तर केही वर्षमा यी मानिसहरूले आफ्नो कुरालाई पछाडी पार्नेछन् र सायद तीमध्ये कसैकी छोरीले प्रहरी विभागमा काम गर्न थाल्नेछिन्।

जागिरसँगै मनिषा लोकसेवा आयोगको परीक्षाको तयारी गर्ने एकेडेमीमा पढाउँछिन्। यसबारे उनले भनिन्, ‘यो मेरो लागि निकै प्रेरणादायी छ किनभने मेरो मार्गदर्शनले केही छोरीहरूलाई अगाडि बढ्न मद्दत गर्छ भन्ने मलाई लाग्छ।

मनिषा प्रहरी भनेको लिङ्ग र धर्मभन्दा परको सेवा हो भन्ने विश्वास गर्छिन्। उनले आगामी दिनमा पनि अल्पसंख्यक समुदायका महिला प्रहरीमा थपिने विश्वास व्यक्त गरिन्। डिसीनेपालबाट।