तपाईं विवाहित हो ? त्यसो हो भने यी कुरा तपाईंले अलि बढी अनुभूत गर्न सक्नुहुनेछ ।
जब दिनभरको काम गरेर साँझ घर पुग्नुहुनेछ, एकक्षण विश्राम लिनुहुन्छ । एक गिलास मनतातो पानी पिएपछि लताकपडा वदल्नुहुन्छ । हातखुट्टा धुनुहुन्छ । फ्रेस हुनुहुन्छ । र, सोफा वा ओछ्यानमा ढल्कनुहुन्छ । यतिबेला तपाईंको हातमा के हुन्छ ?
हो, तपाईंले मनमनै भनिसक्नुभयो, ‘स्मार्टफोन ।’
थकित ज्यानलाई ढल्काएर तपाईं वाइफाई कनेक्ट गर्नुहुन्छ । फेसबुक वा ट्वीटर एक्टिभ गर्नुहुन्छ । कसले के म्यासेज गरेछ ? कसले कस्तो पोस्ट गरेछ ? दिनभर के-के भएछ ? खोतल्न थाल्नुहुन्छ । नोटिफिकेशन हेर्नुहुन्छ, म्यासेज हेर्नुहुन्छ, न्युज फिड हेर्नुहुन्छ । कुनै घतलाग्दो समाचार, कुनै फन्नी जोक्स, कुनै गंभिर टिप्पणी हेर्दा हेर्दै तपाईंको मुड पनि परिवर्तन भइसक्छ । टेबुलमा खानपान तयार हुँदासम्म तपाईंको ध्यान मोबाइलबाट हटेकै हुँदैन ।
खाना खानुहुन्छ । एकछिन बस्नुहुन्छ । यो बसाईंमा तपाईं ध्यान मुद्रामा वा शान्त रहनुहुन्न । तपाईं या त टेलिभिजनको रिमोर्ट चलाइरहेको हुनुहुन्छ । नभए, उही स्मार्टफोन ।
फेरी तपाईं स्मार्टफोनमा अघिकै कुराहरु सर्सर्ती हेर्न थाल्नुहुनेछ । ओछ्यानमा पुगेपछि पनि तपाईंलाई निद्रा लाग्दैन । फेसबुकमा साथीसँग च्याट गर्न थाल्नुहुन्छ । मनमा लागेको कुरा पोस्ट वा शेयर गर्नुहुन्छ ।
जीवनसंगीको आफ्नै धुन
अब तपाईंका जीवनसंगीको हालचाल बुझौं । उनी पनि दिनभरको थकानबाट एकछिन सुस्ताउन लागेकी हुन्छिन् । घरधन्दाको काम सकाएर एकछिन टेलिभिजनमा हिन्दी धारावाहिक हेर्यो
। त्यसपछि सुत्ने बेला भइहाल्छ । तर, मन कहाँ निदाउँछ । एकछिन फेसबुक हेर्नैपर्यो । आफुले पोस्ट गरेको फोटोमा कति लाइक्स आयो ? कसले के लेखेको छ ? कौतुहलता हुन्छ । मोबाइलमा वाइफाई कनेक्ट गरेर फेसबुक चलाउन थाल्छिन् ।
अब दुबैंको आ-आफ्नै ध्यान । श्रीमान उत्तरतिर र्फकन्छन् । श्रीमति दक्षिणतिर । हुन त उनीहरु एउटै विछ्यौनमा हुन्छन् । एउटै सिरकमुनी हुन्छन् । तर, दबुैको संसार अलग-अलग हुन्छ । श्रीमति आफ्नै सहेलीसँग भलाकुसारी गर्न थाल्छिन् । श्रीमान् आफ्ना सहकर्मीसँग गफगाफ गर्न थाल्छन् ।
उनीहरु घरी हाँस्छन्, घरी रिसाउँछन्, घरी घुर्काउँछन्, घरी शान्त हुन्छन् । तर, फेसबुककै साथीसँग । यतिबेलासम्म श्रीमान् र श्रीमतिबीच एक शब्द पनि बोलचाल भएकै हुँदैन । उनीहरुले फेसबुक त्यसबेलासम्म छाड्दैनन्, जबसम्म निद्राले छोप्दैन ।
हुनुपर्ने यस्तो होइन र ?
अब अर्को पाटोबाट सोचौं ।
जब दिनभरको कामधन्दा सकाएर श्रीमान्-श्रीमतिको भेट हुन्छ । उनीहरु आपसमा सौहार्द्धपूर्ण ढंगले एकअर्काको दुखसुख साट्नुपर्ने हो । केही क्षणको विश्राममा एकअर्काको हालचाल, अवस्थाबारे चासो हुनुपर्ने हो । दिनभर के भयो, के हुँदैछ, के हुनेवाला छ भन्ने कुरामा सोधीखोजी हुनुपर्ने हो ।
आमाबुबाले औषधी खाए, नखाएको, छोराछोरीले होमवर्क गरे, नगरेको कुराकानी हुनुपर्ने हो । घरको आवश्यकता, समस्याका विषयमा छलफल हुनुपर्ने हो । पारिवारिक योजना के हुँदैछ, कति सफल भयो, कहाँ बाधा भयो भन्ने कुरामा बहस हुनुपर्ने हो ।
नितान्त व्यक्तिगत कुरामा पनि बेलाखबत चर्चा हुनुपर्ने हो । एकअर्कासँग रमाइलो गर्नुपर्ने हो । ख्यालठट्टा, मनोरञ्जन गर्नुपर्ने हो ।
यस्तो अवस्थामा कस्तो महसुष हुन्छ ?
जब तपाईं थकित ज्यान लिएर घरमा पुग्नुहुन्छ, त्यसबेला श्रीमतिले खुसीसाथ तपाईंको स्वागत गरोस् । उनको मुस्कान र सामिप्यताले तपाईंको सारा थकानहरु हटोस् । तपाईंको स्वास्थ्य, अवस्थाबारे चासो राखोस् ।
तर, जब थकित ज्यान लिएर घरमा पुग्नुहुन्छ, त्यसबेला श्रीमति सामाजिक सञ्जामा मग्न हुन्छे । तपाईं एक गिलास चिसो पानी माग्नुहुन्छ । पत्नीले सुन्दैनन् वा नसुनै झै गर्छिन् । तपाईं अलि जोडले पानी माग्नुहुन्छ । पत्निले र्झकदै जवाफ फर्काउँछे ।
जब तपाई घरमा पुग्नुहुन्छ, तब भान्सामा जानुहुन्छ । एकछिन विश्राम लिएर भान्साको काममा सघाउनुहुन्छ । श्रीमतिसँग ठट्टा गर्नुहुन्छ । खानपानपछि श्रीमतिलाई साथमा लिएर ओछ्यानमा जानुहुन्छ । उनको हालखबर बुझ्नुहुन्छ ।
तर, जब तपाईं घरमा पुग्नुहुन्छ, एकछिन थकाई मारेर फेसबुकमा लिप्त हुन थाल्नुहुन्छ । श्रीमतिसँग बोल्दै बोल्नुहुन्न । कतिपय सोधेको प्रश्नको जवाफ दिन पनि आवश्यक ठान्नुहुन्न । खाना तयार भएर श्रीमति पर्खिरहेकी हुन्छे, तपाईं आफ्नै संसारमा हराउनुहुन्छ । खाना खाइरहँदा पनि एक शब्द बोलनुहुन्न । फेसबुकमै मग्न रहनुहुन्छ ।
जब दम्पतीबीच सम्वाद हुँदैन
जब दम्पतिबीच सम्वाद हुन छाड्छ । वा सम्वादको वातावरण विथोलिन्छ, तब स-सना असमझदारी बढ्छ । स-सना समस्याहरुको जन्म हुन्छ । त्यही सानो कुरा विस्तारै हुर्कन्छ । र, यस्तो अवस्था आउँछ कि त्यसले श्रीमान्-श्रीमतिबीच शंका-उपशंका पैदा हुन्छ । त्यसपछि एकअर्कामा असमझदारी बढ्छ । मनमुटाव हुन्छ । ठाकठुक पर्छ ।
यता घरव्यवहारको समस्या पनि ज्यूँको त्यूँ रहन्छ । आमाबुबालाई अस्पतालमा फलोअपका लागि लानुपर्ने समय छुट्छ । छोराछोरीको विद्यालयको शुल्क बाँकी रहन्छ । उता रासनपानीको हिसाब-किताब गडबड हुन्छ । अब हेर्नुहोस् त, घरमा कस्तो परिस्थिती आइलाग्दैछ । सानो कुरामा पनि भनाभन, झै-झगडा, मनमुटाव ।
फेसबुकलाई दोष ?
यहाँ आइसकेपछि तपाईंलाई लाग्दो हो, जाबो फेसबुक चलाउँदैमा त्यस्तो हुन्छ र ?
निश्चय पनि फेसबुक, ट्वीटर, इन्स्टाग्राम चलाउँदैमा त्यस्तो हुँदैन । तर, जड त्यही हो । जब तपाईंको लगाव सामाजिक सञ्जालमा बढ्न थाल्छ, तपाईं भर्चुअल संसारमा हराउन थाल्नुहुन्छ । नयाँ-नयाँ सम्बन्ध स्थापित हुन थाल्छ । नयाँ साथी-सर्कलमा प्रवेश गर्नुहुन्छ । यसको साइड इफेक्ट के हुन्छ भने, तपाईं वास्तविक संसारमा अवतरण गर्नै सक्नुहुन्न ।
घरव्यवहार के भइरहेको छ, बच्चाहरुको अवस्था के छ, विद्यालयमा के भइरहेको छ, बुबाआमाको स्वास्थ्यस्थिती के छ, विद्युत वा पानीको बिल बुझाइयो वा बुझाइएन यावत् कुराहरुमा गडबडी हुन थाल्छ । यसै कुराले विस्तारै तपाईंको पारिवारिक जीवनलाई गाँठो पार्दै लान्छ । र, एउटा जालोमा फसाइदिन्छ ।
सामाजिक संजालको साइड इफेक्ट
सामाजिक संजालको आफ्नै महत्व छ । यसलाई प्रयोग गर्ने विधी एवं तौर तरिका छन् । तर, सामाजिक सञ्जालमा हामी यति धेरै लिप्त हुन थालेका छौं कि, पारिवारिक मूल्य र मान्यताहरु ओझेल पर्न थालेका छन् ।
सामाजिक सञ्जालमा लिप्त भईरहँदा दम्पतीबीचको सम्वाद टुटेको छ । स्वभावैले मानिसलाई रमाइलो गर्न मन लाग्छ । हातमा स्मार्टफोन हुँदा र फेसबुक चलाइरहँदा घरायसी कुरा गर्न कसरी जाँगर चल्छ ?
हामी सजिलो खोज्छौं, रमाइलो खोज्छौं । त्यही कारण त श्रीमति-श्रीमान् एकै ठाउँमा भएर पनि नभएजस्तो हुन्छ । दुबैको उपस्थिती र सामिप्यता एकअर्काले महसुष नै गर्दैनन् । न उनीहरुबीच घरायसी कुराकानी हुन्छ । न प्रेमिल संवाद नै ।
यसरी सामामाजिक सञ्जालमा फसेर दम्पतिले आसपी सम्बन्धमा तित्तता ल्याउँछ ।
सम्बन्ध विच्छेदको कारक, सामाजिक सञ्जाल
अर्कोतिर समस्या जटिल छ । सामाजिक सञ्जालकै कारण अहिले सम्बन्ध विच्छेदको घटना बढेको छ । सामाजिक सञ्जालमा लिप्त भएपछि घरको सामान्य कामधन्दा नै प्रभावित भएको छ । छोराछोरी बिचल्ली परेका छन् । त्यती मात्र होइन, सामाजिक सञ्जालको फन्दामा परेर विवाहेत्तर सम्बन्ध स्थापित हुने आशंका पनि प्रवल हुँदै गएको छ । क्षणिक रुपमा मनोरञ्जन लिने हेतुले जोडिएका कतिपय सम्बन्धहरु विस्तारै जटिल अवस्थामा प्रवेश गरेको पाइन्छ । यसले अन्ततः दम्पतिबिच संशय पैदा गर्ने मात्र होइन, कलहको विऊ नै रोप्ने गरेका छन् । यसरी सामाजिक सञ्जालको प्रयोगले दम्पतिमा विकृति भित्रिएकिो छ ।
कतिपय श्रीमान् श्रीमतिको झगडा सामाजिक सञ्जालकै निहुँमा हुनेगर्छ । पासवर्डको विषयमा झगडा भएर दाम्पत्य सम्बन्ध टुट्न पुगेको घटना पनि समाजमा भेट्न सकिन्छ । अहिले दम्पतीबीचको सम्बन्ध विच्छेदको घटना कहालिलाग्दोगरी बढेको छ । र, त्यसमा एउटा प्रमुख कारण सामाजिक संजाल भएको छ ।
